![[wstecz]](../../../images/back.gif){kind=small}
![[OpenBSD]](../../../images/smalltitle.gif){kind=small}
[Wstecz: Scrub] [Spis treści] [Dalej: NAT (Network Address Translation)]
Terminem "kolejkowanie" określa się przechowywanie pewnej rzeczy w oczekiwaniu na dalszą jej obróbkę. W sieciach komputerowych, każde dane, zanim zostaną wysłane umieszczane są w kolejce, w której oczekują na przetworzenie. System operacyjny decyduje zaś, które pakiety i z jakiej kolejki zostaną w danym momencie wysłane. Kolejność w jakiej system operacyjny wybiera pakiety do przetworzenia może wpływać na wydajność sieci. Na przykład, użytkownik uruchomił dwa programy wykorzystujące sieć: SSH oraz FTP. Teoretycznie pakiety SSH powinny być obsłużone przed pakietami FTP ponieważ protokół SSH jest uzależniony czasowo; w trakcie wpisywania czegoś w kliencie SSH wymaga się natychmiastowej odpowiedzi, a opóźnienie transferu danych z FTP na kilka sekund nie powoduje właściwie żadnych problemów. A co się stanie, gdy router kierujący ruchem sieciowym przetwarza duże ilości pakietów FTP przed obsłużeniem połączeń SSH? Pakiety należące do sesji SSH zostaną umieszczone w kolejce (w przypadku nadmiernego wydłużenia kolejki, najprawdopodobniej będą porzucone), a połączenie SSH będzie miało tendencję do dużych opóźnień (ang. lag) lub wręcz bardzo spowolnią się odpowiedzi strony zdalnej. Modyfikując jednak bieżącą strategię kolejkowania dostępne pasmo sieci będzie sprawiedliwie podzielone pomiędzy aplikacje, użytkowników i komputery.
Proszę zwrócić uwagę, że kolejkowanie jest tylko użyteczne w przypadku pakietów wychodzących. W momencie, gdy pakiet osiągnie kartę sieciową, właściwie już jest za późno na to, by go skolejkować - bowiem właśnie wykorzystał część pasma w celu dostania się do karty sieciowej, która go odebrała. Jedynym rozwiązaniem jest włączenie kolejkowania na routerze bądź maszynie, która pełni funkcję routera i odebrała pakiet. Kolejkowanie należy włączyć na wewnętrznym interface, tzn. tam gdzie pakiety opuszczają router.
W OpenBSD dostępne są dwa algorytmy szeregowania:
Kolejki CBQ tworzone są hierarchicznie. Na szczycie struktury znajduje się kolejka-korzeń (ang. root), która definiuje maksymalną dostępną przepustowość łącza. Kolejki podrzędne tworzone są pod kolejką główną. Do każdej z podrzędnych kolejek przypisana jest część pasma kolejki głównej. Na przykład, kolejki mogą być zdefiniowane jak poniżej:
W tym przypadku, całe dostępne pasmo ustawione jest na wartość 2 megabity na sekundę (Mbps). Pasmo to jest następnie dzielone na trzy kolejki podrzędne.
Struktura może dalej być rozszerzana poprzez definiowanie nowych kolejek z kolejek pierwszego poziomu. Aby podzielić pasmo pomiędzy różnych użytkowników oraz sklasyfikować ich ruch w taki sposób, aby niektóre protokoły nie obciążały pasma innych, struktura kolejek może być zdefiniowana tak:
Kolejka może być skonfigurowana w taki sposób, aby pożyczać (ang. borrow) pasmo od swojego rodzica, jeśli jest dostępna u niego nadwyżka, która powstaje gdy inne kolejki pochodne nie wykorzystują pasma. Rozważmy następującą konfiguracje:
CBQ przypisuje każdej kolejce poziom priorytetu. Kolejki o większym priorytecie są częściej wybierane podczas przeciążenia sieci niż kolejki o niższym priorytecie, pod warunkiem, że kolejki mają tego samego rodzica (innymi słowy, tak długo jak kolejki znajdują się w tej samej gałęzi hierarchii). Kolejki o tym samym priorytecie są przetwarzane w sposób rotacyjny (ang. round-robin). Na przykład:
Osoby zainteresowane szegółowymi informacjami na temat teorii stojącej za kolejkowaniem CBQ, mogą odwiedzić tą stronę.
Struktura kolejek PRIQ jest zawsze płaska - nie można definiować kolejek w kolejkach. Kolejka-korzeń jest definiowana aby określić całkowitą dostępną przepustowość, po czym definiowane są podkolejki korzenia. Rozważmy następujący przykład:
Zadeklarowano, że kolejka-korzeń ma dostępną przepustowość 2Mbps oraz że posiada trzy kolejki podrzędne. Kolejka o najwyższym priorytecie (posiadająca największy numer priorytetu) jest obsługiwana jako pierwsza. Gdy wszystkie pakiety są przetworzone, lub gdy kolejka jest pusta, wówczas PRIQ przechodzi do przetwarzania następnej kolejki o kolejnym najwyższym priorytecie. W obrębie kolejki pakiety są przetwarzane na zasadzie First In First Out (FIFO).
Istotne jest, aby bardzo uważnie planować swoje kolejki korzystające z PRIQ ponieważ algorytm ten zawsze przetwarza kolejkę o wyższym priorytecie przed kolejką o niższym priorytecie. Jest możliwe, że kolejka o wysokim priorytecie spowoduje, że pakiety kolejki o niższym priorytecie będą opóźnione lub nawet porzucone (ang. drop) w sytuacji, gdy kolejka o wyższym priorytecie otrzymuje ciągły strumień pakietów.
RED jest użyteczny, ponieważ pozwala uniknąć scenariusza zwanego "globalną synchronizacją", a także jest w stanie obsłużyć "wybuchy" ruchu. Termin "globalna synchronizacja" odnosi się do utraty łącznej przepustowości z powodu porzucania pakietów wielu połączeń w tym samym czasie. Na przykład, jeśli przeciążenie pojawi się na routerze obsługującym ruch dla 10 połączeń FTP i pakiety z wszystkich (lub prawie) tych połączeń są porzucane (jak to ma miejsce w przypadku kolejkowania FIFO) wówczas ogólne wykorzystanie łącza dyrastycznie spadnie. Nie jest to idealna sytuacja, ponieważ powoduje to zmniejszenie prędkości wszystkich połączeń FTP i oznacza, że maksymalny potencjał sieci nie jest wykorzystany optymalnie. Algorytm RED pozwala tego uniknąć poprzez losowy wybór połączeń, których pakiety mają być porzucane, zamiast wybierać je wszystkie. Połączenia wykorzystujące dużą przepustowość są bardziej narażone na prawdopodobieństwo porzucenia ich pakietów. W ten sposób mocno obciążające sieć połączenia będą tłumione, przeciążenia unikane, a utrata maksymalnego wykorzystania przepustowości nie będzie mieć miejsca. Dodatkowo, RED jest w stanie poradzić sobie z "wybuchami" ruchu, ponieważ zaczyna porzucać pakiety zanim dana kolejka zostaje zapełniona. Gdy "wybuch" ruchu ma miejsce, jest wystarczająco dużo wolnego miejsca w kolejce, aby poradzić sobie z nowymi pakietami.
RED powinien być stosowany jedynie, gdy protokół transportujący jest zdolny do odpowiadania na wskaźniki przepełnienia z sieci. W większości przypadków oznacza to, iż RED powinien być używany przy kolejkowaniu ruchu TCP, a nie UDP czy ICMP.
Bardziej szczegółowe informacje o teorii stojącej za kolejowaniem RED, są dostępne na tej stronę.
Więcej informacji o ECN można znaleźć w RFC 3168.
Ponieważ ALTQ stało się częścią PF, dlatego PF musi być aktywne, aby kolejkowanie działało. Instrukcja, jak włączyć PF jest dostępna w sekcji Konfiguracja.
Kolejkowanie jest konfigurowane w pliku /etc/pf.conf. Istnieją dwa typy dyrektyw, które służą do konfigurowania kolejkowania:
Składnia dyrektywy altq on wygląda następująco:
altq on interface scheduler bandwidth bw qlimit qlim \
tbrsize size queue { queue_list }
Na przykład:
altq on fxp0 cbq bandwidth 2Mb queue { std, ssh, ftp }Linia ta uaktywnia CBQ na interfejsie fxp0. Całkowita dostępna przepustowość jest określona na 2Mbps. Zadeklarowane są trzy kolejki-dzieci: std, ssh i ftp.
Składnia dyrektywy queue jest następująca:
queue name bandwidth bw priority pri qlimit qlim \
scheduler ( sched_options ) { queue_list }
queue std bandwidth 50% cbq(default)
queue ssh { ssh_login, ssh_bulk }
queue ssh_login priority 4 cbq(ecn)
queue ssh_bulk cbq(ecn)
queue ftp bandwidth 500Kb priority 3 cbq(borrow red)
Powyżej zdefiniowane są wcześniej zadeklarowane kolejki-dzieci. Kolejka std ma przydzielone 50% przepustowości kolejki korzenia (czyli 1Mbps) i jest zaznaczona jako kolejka domyślna. Kolejka ssh deklaruje dwie kolejki-dzieci: ssh_login i ssh_bulk. Ssh_login ma większy priorytet niż ssh_bulk, a obie mają uaktywnione ECN. Kolejka FTP ma przypisaną przepustowość 500Kbps i nadany priorytet 3. Może ona także pożyczać pasmo, jeśli są ku temu warunki, oraz ma uaktywnione RED.
Aby przypisać ruch do kolejki, słowo kluczowe queue jest wykorzystywane w połączeniu z regułami filtrującymi PF. Na przykład, rozważmy zestaw reguł zawierający taką linię:
pass out on fxp0 from any to any port 22
Pakiety pasujące do tej reguły mogą być przypisane do konkretnej kolejki przy pomocy słowa kluczowego queue:
pass out on fxp0 from any to any port 22 queue ssh
Gdy używane jest słowo kluczowe queue wraz z dyrektywami block, jakiekolwiek wygenerowane pakiety TCP RST lub ICMP unreachable są przypisywane do podanej kolejki.
Ważne jest, że przypisywanie do kolejki może mieć miejsce na innym interfejsie niż zadeklarowano w dyrektywie altq on:
altq on fxp0 cbq bandwidth 2Mb queue { std, ftp }
queue std cbq(default)
queue ftp bandwidth 1.5Mb
pass in on dc0 from any to any port 21 queue ftp
Kolejkowanie jest uaktywnione na fxp0, lecz przypisywanie pakietów ma miejsce na dc0. Gdy pakiety pasujące do reguły pass wychodzą z interfejsu fxp0, będą przypisane do kolejki ftp. Ten typ kolejkowania może być bardzo użyteczny na ruterach.
Zwykle jest podawana tylko jedna nazwa kolejki po słowie kluczowym queue, ale jeśli druga nazwa jest obecna, wówczas kolejka ta będzie wykorzystywana dla pakietów z Type of Service (ToS) o małym opóźnieniu (ang. low-delay) i dla pakietów TCP ACK nie zawierających danych (ang. data payload). Dobrym przykładem wykorzystania tej funkcjonalności jest ruch SSH. Sesje logowania SSH będą mieć ustawione ToS na małe opóźnienie, podczas gdy sesje SCP i SFTP nie. PF może wykorzystać tą informacje do zakolejkowania pakietów należących do interaktywanej sesji do innej kolejki niż nieinteraktywne połączenia. Może to być użyteczne do nadawania priorytetu pakietom sesji interaktywnych przed pakietami transferu plików.
pass out on fxp0 from any to any port 22 queue(ssh_bulk, ssh_login)
Reguła ta umieszcza pakiety należące do interaktywnych połączeń SSH w kolejce ssh_login, a pakiety należące do połączeń SCP i SFTP w kolejce ssh_bulk. Pakiety należące do połączeń interaktywnych SSH będą teraz przetwarzane przed pakietami połączeń SCP i SFTP ponieważ kolejka ssh_login ma większy priorytet.
Przydzielanie pakietów TCP ACK do kolejki o wyższym priorytecie jest przydatne w przypadku asymetrycznych połączeń, to znaczy połączeń, które mają inną przepustowość wysyłania i pobierania jak np linie ADSL. W przypadku linii ADSL, jeśli kanał wysyłający jest całkowicie zapełniony, a rozpoczynane jest pobieranie, wówczas pobieranie będzie utrudnione, ponieważ niezbędne pakiety TCP ACK, które powinny być wysłane będą próbować przebić się na przeciążonym kanale wysyłającym. Testy wykazały, iż aby uzyskać najlepsze rezultaty, przepustowość kolejki pobierania powinna mieć wartość mniejszą, niż wynosi maksymalna przepustowość. Dla przykładu, jeśli linia ADSL ma maksymalną prędkość wysyłania równą 640Kbps, ustawienie przepustowości bandwidth kolejki korzenia na wartość taką jak 600Kb powinno zaowocować lepszą wydajnością. Najlepszą wartość bandwidth można wyznaczyć metodą prób i błędów.
Gdy używane jest słowo kluczowe queue wraz z regułami keep state jak na przykład:
pass in on fxp0 proto tcp from any to any port 22 flags S/SA \
keep state queue ssh
PF odnotuje kolejkę we wpisie w tabeli stanów, więc pakiety podróżujące z powrotem z fxp0, które pasują do połączenia stanowego będą przydzielane do kolejki ssh. Zwróć uwagę, że pomimo iż słowo kluczowe queue jest użyte z regułą filtrującą przychodzący ruch, celem jest określenie kolejki dla wynikłego wychodzącego ruchu, a powyższa reguła nie kolejkuje przychodzących pakietów.
[ Alice ] [ Charlie ]
| | ADSL
---+-----+-------+------ dc0 [ OpenBSD ] fxp0 -------- ( Internet )
|
[ Bob ]
W tym przykładzie, OpenBSD wykorzystywane jest jako bramka Internetowa dla małej sieci domowej z trzema stacjami roboczymi. Bramka realizuje filtrowanie pakietów i NAT. Połączenie internetowe stanowi linia ADSL pobierająca dane z prędkością 2Mbps i wysyłająca z prędkością 640Kbps.
Polityka kolejkowania dla tej sieci:
Poniżej znajduje się zestaw reguł, który spełnia te założenia. Warto zwrócić uwagę, że dyrektywy pf.conf, które odnoszą się bezpośrednio do powyższych założeń są obecne, podczas gdy dyrektywy nat, rdr, opcje, itd nie są pokazane.
# uaktywnienie kolejkowania na zewnętrznym interfejsie, aby kontrolować
# ruch idący do Internetu. wykorzystanie algorytmu szeregowania priq
# do kontrolowania jedynie priorytetów. ustawienie przepustowość
# kanału zwrtnego na 610Kbps dla uzyskać lepszą wydajność w kolejce TCP ACK.
altq on fxp0 priq bandwidth 610Kb queue { std_out, ssh_im_out, dns_out, \
tcp_ack_out }
# definiowanie parametrów dla kolejek-dzieci.
# std_out - standardowa kolejka. każda reguła filtrująca poniżej,
# która nie jest wyraźnie powiązana z konkretną kolejką
# będzie domyślnie przypisywała do tej kolejki.
# ssh_im_out - interaktywne sesje SSH i różne komunikatory.
# dns_out - zapytania DNS.
# tcp_ack_out - pakiety TCP ACK nie zawierające danych.
queue std_out priq(default)
queue ssh_im_out priority 4 priq(red)
queue dns_out priority 5
queue tcp_ack_out priority 6
# uaktywnienie kolejkowania na wewnętrznym interfejsie, aby kontrolować
# ruch nadchodzący z Internetu. wykorzystanie algorytmu szeregowania cbq
# do kontrolowania przepustowości. maksymalna przepustowość to 2Mbps.
altq on dc0 cbq bandwidth 2Mb queue { std_in, ssh_im_in, dns_in, bob_in }
# zdefiniuj parametry dla kolejek-dzieci.
# std_in - standardowa kolejka. każda reguła filtrująca poniżej,
# która nie jest wyraźnie powiązana z konkretną kolejką
# będzie domyślnie przypisywała do tej kolejki.
# ssh_im_in - interaktywne sesje SSH i różne komunikatory.
# dns_in - odpowiedzi DNS.
# bob_in - pasmo zarezerwowane dla stacji roboczej Boba. zezwalamy
# mu na pożyczanie wolnego pasma.
queue std_in cbq(default)
queue ssh_im_in priority 4
queue dns_in priority 5
queue bob_in bandwidth 80Kb cbq(borrow)
# ... w sekcji reguł filtrujących pf.conf ...
alice = "192.168.0.2"
bob = "192.168.0.3"
charlie = "192.168.0.4"
local_net = "192.168.0.0/24"
ssh_ports = "{ 22 2022 }"
im_ports = "{ 1863 5190 5222 }"
# reguły filtrujące dla przychodzącego ruchu na fxp0
block in on fxp0 all
# reguły filtrujące dla wychodzącego ruchu na fxp0
block out on fxp0 all
pass out on fxp0 inet proto tcp from (fxp0) to any flags S/SA \
keep state queue(std_out, tcp_ack_out)
pass out on fxp0 inet proto { udp icmp } from (fxp0) to any keep state
pass out on fxp0 inet proto { tcp udp } from (fxp0) to any port domain \
keep state queue dns_out
pass out on fxp0 inet proto tcp from (fxp0) to any port $ssh_ports \
flags S/SA keep state queue(std_out, ssh_im_out)
pass out on fxp0 inet proto tcp from (fxp0) to any port $im_ports \
flags S/SA keep state queue(ssh_im_out, tcp_ack_out)
# reguły filtrujące dla przychodzącego ruchu na dc0
block in on dc0 all
pass in on dc0 from $local_net
# reguły filtrujące dla wychodzącego ruchu na dc0
block out on dc0 all
pass out on dc0 from any to $local_net
pass out on dc0 proto { tcp udp } from any port domain to $local_net \
queue dns_in
pass out on dc0 proto tcp from any port $ssh_ports to $local_net \
queue(std_in, ssh_im_in)
pass out on dc0 proto tcp from any port $im_ports to $local_net \
queue ssh_im_in
pass out on dc0 from any to $bob queue bob_in
|
( IT Dept ) [ Boss's PC ]
| | T1
--+----+-----+---------- dc0 [ OpenBSD ] fxp0 -------- ( Internet )
| fxp1
[ COMP1 ] [ WWW ] /
| /
--+----------'
W tym przykładzie, maszyna OpenBSD odgrywa rolę firewalla dla sieci firmy. Firma posiada serwer WWW w "części zdemilitaryzowanej" DMZ swojej sieci, gdzie klienci umieszczają swoje strony web poprzez FTP. Dział IT ma własną podsieć podłączoną do głównej sieci, a szef posiada osobisty komputer na biurku, który wykorzystuje do sprawdzania poczty elektronicznej i surfowania po sieci. Połączenie z Internetem zapewnia linia T1 o przepustowości 1.5Mbps w obu kierunkach. Wszystkie pozostałe segmenty sieci wykorzystują Fast Ethernet (100Mbps).
Administrator sieci zdecydował o następującej polityce kolejkowania:
Poniżej znajduje się zestaw reguł, który spełnia te założenia. Warto zwrócić uwagę, że dyrektywy pf.conf, które odnoszą się bezpośrednio do powyższych założeń są obecne, podczas gdy dyrektywy nat, rdr, opcje, itd nie są pokazane.
# uaktywnienie kolejkowania na wewnętrznym interfejsie, aby kontrolować
# ruch nadchodzący z Internetu. wykorzystanie algorytmu szeregowania cbq
# tak, aby przepustowość każdej kolejki mogła być łatwo regulowana.
# maksymalna przepustowość wychodzącego ruchu to 1.5Mbps.
altq on fxp0 cbq bandwidth 1.5Mb queue { std_ext, www_ext, boss_ext }
# zdefiniowanie parametrów dla kolejek-dzieci.
# std_ext - standardowa kolejka. także domyślna kolejka dla
# wychodzącego ruchu na fxp0.
# www_ext - kolejka zbiorcza dla kolejek serwera WWW. limit
# 500Kbps.
# www_ext_http - ruch http z serwera WWW
# www_ext_misc - cały ruch nie-http z serwera WWW
# boss_ext - ruch z komputera szefa
queue std_ext cbq(default)
queue www_ext bandwidth 500Kb { www_ext_http, www_ext_misc }
queue www_ext_http priority 3 cbq(red)
queue www_ext_misc priority 1
queue boss_ext priority 3
# uaktywnienie kolejkowania na wewnętrznym interfejsie, tak aby kontrolować
# ruch nadchodzący z Internetu lub DMZ. wykorzystanie algorytmu
# szeregowania cbq, do regulowania przepustowość dla każdej kolejki.
# przepustowość na tym urządzeniu jest ustawiona na maksimum.
# ruch nadchodzący z DMZ jest w stanie korzystać z całego dostępnego
# pasma, podczas gdy ruch nadchodzący z Internetu będzie ograniczony
# do 1.0Mbps (ponieważ 0.5Mbps (500Kbps) jest zaalokowane dla fxp1).
altq on dc0 cbq bandwidth 100% queue { net_int, www_int }
# zdefiniowanie parametrów dla kolejek-dzieci.
# net_int - zbiorcza kolejka dla ruchu z Internetu. przepustowość
# wynosi 1.0Mbps.
# std_int - standardowa kolejka. także domyślna kolejka dla
# wychodzącego ruchu na dc0.
# it_int - ruch do sieci działu IT.
# boss_int - ruch do komputera szefa.
# www_int - ruch z serwera WWW w strefie DMZ.
queue net_int bandwidth 1.0Mb { std_int, it_int, boss_int }
queue std_int cbq(default)
queue it_int bandwidth 500Kb cbq(borrow)
queue boss_int priority 3
queue www_int cbq(red)
# uaktywninie kolejkowania na interfejsie DMZ, aby kontrolować ruch
# skierowany do serwera WWW. cbq jest zastosowane dla tego
# interfejsu ponieważ szczegółowa kontrola pasma jest niezbędna.
# przepustowość na tym urządzeniu jest ustawiona na maksimum.
# ruch z sieci wewnętrznej będzie mógł korzystać z całej
# przepustowości, podczas gdy ruch z Internetu będzie ograniczony
# do 500Kbps.
altq on fxp1 cbq bandwidth 100% queue { internal_dmz, net_dmz }
# zdefiniowanie parametrów dla kolejek-dzieci.
# internal_dmz - ruch z sieci wewnętrznej.
# net_dmz - zbiorcza kolejka dla ruchu z Internetu.
# net_dmz_http - ruch http.
# net_dmz_misc - cały ruch nie-http. jest to także domyślna kolejka.
queue internal_dmz # nie są potrzebne żadne dodatkowe ustawienia
queue net_dmz bandwidth 500Kb { net_dmz_http, net_dmz_misc }
queue net_dmz_http priority 3 cbq(red)
queue net_dmz_misc priority 1 cbq(default)
# ... w sekcji reguł filtrujących pf.conf ...
main_net = "192.168.0.0/24"
it_net = "192.168.1.0/24"
int_nets = "{ 192.168.0.0/24, 192.168.1.0/24 }"
dmz_net = "10.0.0.0/24"
boss = "192.168.0.200"
wwwserv = "10.0.0.100"
# domyślne blokowanie
block on { fxp0, fxp1, dc0 } all
# reguły filtrujące dla przychodzącego ruchu na fxp0
pass in on fxp0 proto tcp from any to $wwwserv port { 21, \
> 49151 } flags S/SA keep state queue www_ext_misc
pass in on fxp0 proto tcp from any to $wwwserv port 80 \
flags S/SA keep state queue www_ext_http
# reguły filtrujące dla wychodzącego ruchu na fxp0
pass out on fxp0 from $int_nets to any keep state
pass out on fxp0 from $boss to any keep state queue boss_ext
# reguły filtrujące dla przychodzącego ruchu na dc0
pass in on dc0 from $int_nets to any keep state
pass in on dc0 from $it_net to any queue it_int
pass in on dc0 from $boss to any queue boss_int
pass in on dc0 proto tcp from $int_nets to $wwwserv port { 21, 80, \
> 49151 } flags S/SA keep state queue www_int
# reguły filtrujące dla wychodzącego ruchu na dc0
pass out on dc0 from dc0 to $int_nets
# reguły filtrujące dla przychodzącego ruchu na fxp1
pass in on fxp1 proto { tcp, udp } from $wwwserv to any port 53 \
keep state
# reguły filtrujące dla wychodzącego ruchu na fxp1
pass out on fxp1 proto tcp from any to $wwwserv port { 21, \
> 49151 } flags S/SA keep state queue net_dmz_misc
pass out on fxp1 proto tcp from any to $wwwserv port 80 \
flags S/SA keep state queue net_dmz_http
pass out on fxp1 proto tcp from $int_nets to $wwwserv port { 80, \
21, > 49151 } flags S/SA keep state queue internal_dmz
|
[Wstecz: Scrub] [Spis treści] [Dalej: NAT (Network Address Translation)]
www@openbsd.org